چگونه ابر غولهای صنعت نوین را از دل سنگ و خاک بیرون کشیدند.؟(1)

یزدفردا -حمیرا حیدرزاده: با سلام: اگر مجالی دست دهد امیدوارم بتوانم سرکذشت فلزات کمیاب نوشته استاد {س.ی.ونتسکی} از انتشارات {میر} مسکو به ترجمه آقای محمد رضا افضلی از انتشارات {دانشمند} را هر چند روزی به معرفی یکی از فلزات کمیاب اختصاص دهم برای خوانندگان نوجوان وجوان آینده ساز یزد فردا...

قسمت اول در باره این کتاب: عصر ما عصر پیشرفتهای شگفت انگیز علمی و فنی است:بشربه فضا راه یافته ،انرژی نهفته در دل اتم رابه چنگ آورده ، ماشینهای {متفکر} ساخته ، و از راز سلول زنده پرده برگرفته است.

انسان به سوی عرصه های نو تر و فریبنده تر رهسپار است ،اما عرصه دیگری هم هست که هر چند قدمت بسیار دارد ، جذابیت آن کمتر نیست.

منظور متالورژی است : تولید و تغییر شکل فلزات و آلیاژهای گوناگون. در طلیعه تمدن ، مردم تنها چند فلز را میشناختند ، اما با گذشت زمان و کشف عنصرهای نو ، تعداد فلز های سودمند نیزافزایش یافت.

دانشمندان ومهندسان بعضی از فلز ها را زود شناختند وارزش آنها را دریافتند. اما سالها طول کشید تا فلزات به کار آیند. {بیکاری} آنها دلایل موجه داشت. نخست اینکه بسیاری از آنها در پوسته زمین به مقدار کم یافت میشوند و بنابر این استخراج آنها بسیار دشوار است ؛ بعضی از آنها کانی خاصی ندارند و به صورت نا خالصی با فلزهای دیگر همراه اند. { چنین عنصرهای پراکنده ای به گروه عنصرهای کم مقدار تعلق دارند}. دوم آنکه تا مدتها در بارهُ اغلب فلزات اطلاعات علمی کافی موجود نبود.

پیشرفت خارق العادهُ تکنولوژی در قرن بیستم سبب شد که صنایع ابزار سازی ، شیمیائی ، هوا نوردی ، موشک سازی ، الکترونیک و هسته ای ، به جستجوی مواد جدید با ویژگی های خاص بپردازند.

در نتیجه دانشمندان نا گزیر از پژوهش بیشتر در باره فلزات کمیاب شدند. با تجسس دقیق در بارهُ این گوشه نشینان آشکار شد که بسیاری از آنها براستی موهبت آسمانی اند. به این ترتیب فلزات کمیاب در عرصهُ صنعت ظاهر شدند.

به جراُت می توان گفت که امروزه هیچ یک از عرصه های نوین تکنولوژی ازفلزات نادر ، آلیاژها یا ترکیبهای آنها بی نیاز نیست. مثلا فنرهای مارپیچ ظریفی که در ابزارهای دقیق ناوبری به کار میروند از آلیاژهای {رنیم}ساخته میشوند؛ {گالیم} در تولید درزبند های مایع مورد استفاده در تجهیزات تحت خلاء و دما سنجهای دما - بالا و فشار سنجها به کار میرود ؛ {سزیم}مهمترین جزء فتو سلهای مورد استفاده در ترک یابه و ابزارهای دیگر است ، میله های کنترل رآکتورهای اتمی را از فلز {هافنیم} می سازند با استفاده از همین فلز می توان ابر آلیاژهای مورد نیاز در صنایع هوانوردی وموشک سازی را نیز تهیه کرد؛ لایه ای نازک از فلز {ایندیم} که روی سطح بلبرینگها نشانده شود مانع سایش آنها می شود وعمرشان را افزایش می دهد. ازاین دست نمونه ها بسیار است.

در این اینجا سر گذشت بعضی از فلزهای کمیاب نقل میشود و میتوان آنرا بخش دوم کتاب سرگذشت فلزات به قلم همین نویسنده {س.ی. ونتسکی} دانست. نویسنده جای ذکر اطلاعات خسته کننده در بارهُ فلز مورد نظر ، حقایق جالب ورویدادهای حیرت آور مربوط به آنرا نقل کرده است و از مسیر دشوار وپر نشیب وفراز هر کشف برجسته علمی ، وراههایی که هنوز باید درجهان شگفت انگیز فلزات پیموده شود ، سخن به میان می اورد.

در اینجا علاوه بر اشاره به شخصیتهای برجسته علمی همچون ماری و پیر کوری ، مندلیف ، و بسیاری دانشمندان دیگر ، پای اشخاص حقیقی و خیالی از قبیل ناپلئون ، آگاتا کریستی ، کارل چاپک و شرلوک هولمز نیز به میان کشیده می شود. نویسنده از این شیوه برای آشنا کردن خواننده با دستاورد های متالورژی ، فیزیک و شیمی ، پیشرفتهای فنون تولید فلزات ، و ابزارهای جدید استفاده می کند. بسیاری از دانشمندان و مهندسان ، نخستین گام به سوی اوج رفیع علوم و مهندسی را تحت تآثیر کتابهای علمی مردم پسند برمی دارند.

یقین دارم که این کتاب نیز بسیاری از جوانان را در حرفه آینده شان یاری خواهد داد. آکادمیسین (ا.ف.بلوف)

یزدفردا